ولایت فقیه و حدود اختیارات آن در اندیشه شهید دکتر بهشتی با نگاهی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نظریه ولایت فقیه به عنوان پایه بنیادین تاسیس نظام جمهوری اسلامی ایران تلقی می‌شود. این نظریه با تلاش منتخبان ملت به صورت یک اصل ویژه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوّب سال 1358 مورد تاکید قرار گرفته است. یکی از فقهای منتخب ملت در مجلس بررسی نهایی قانون اساسی که نقشی بی‌‌بدیل و تاثیر غیرقابل‌انکاری در تصویب و تثبیت اصل ولایت فقیه داشته است، مرحوم شهید آیت‌الله دکتر سیدمحمد بهشتی (ره) است. تحقیق پیش‌رو با روش تحلیل محتوا به این پرسش پاسخ می‌دهد که ولایت فقیه و گستره اختیارات آن از چه جایگاهی در اندیشه شهید بهشتی برخوردار است و جایگاه نهاد ولایت فقیه در قانون اساسی از دیدگاه ایشان چگونه ارزیابی می‌شود؟ یافته‌های این پژوهش نشانگر آن است که از آنجایی‌که نهاد ولایت فقیه از نظر شهید بهشتی، استمرار نهاد امامت ائمه اطهار (علیهم‌السلام) در جامعه اسلامی به شمار می‌رود، این نهاد مرکز ثقل قانون اساسی و نظام جمهوری اسلامی محسوب شده و به همین سبب حدود اختیارات ولی فقیه حاکم، مطلق است؛ بدین معنا که اصل بر اعمال ولایت از جانب شخص فقیه حاکم از راه‌‌های پیش‌بینی شده در متن اصول قانون اساسی است، لکن این امر به معنای نفی صلاحیت وی برای اعمال ولایت مطلقه در مواقع ضرورت که دائرمدار مصلحت عمومی جامعه است، نخواهد بود.

the authority of the guardianship of the islamic jurist [velayat-e faqih] and its limits of power in the thought of dr. beheshti with a look at the constitution of the islamic republic of iran

introductionthe legal framework and governance of a nation are profoundly influenced by its foundational theories and intellectual bases, which are often encapsulated in the nations constitution. this is particularly evident in the islamic republic of iran, where the concept of the authority of the supreme leader [velayat-e faqih] has been a cornerstone of its legal and political system since the islamic revolution of 1979. the principle, deeply rooted in islamic law, posits that the governance of muslims should be under the guidance of a qualified jurist during the era of imam occultation. this concept was institutionalized through the iranian constitution, particularly with the ratification of article 5, marking a significant departure from prior constitutional frameworks. martyr dr. sayyed mohammad hosseini beheshti (1928-1981), a pivotal figure in the revolution and the establishment of the new constitution, played a central role in articulating and implementing this principle. this paper aims to delve into beheshti’s contributions and perspectives on the authority of the supreme leader, examining the evolution of this concept and its practical implications within the framework of the iranian constitution. research questionthe primary inquiry of this paper revolves around the conceptualization of the authority of the supreme leader as articulated by martyr beheshti. specifically, it seeks to address whether beheshti’s discourses and writings support the notion of the absolute authority of the supreme leader during the era of imam occultation. additionally, it questions how beheshti justified the necessity of this absolute authority and the extent to which he envisioned the scope of the supreme leaders powers within society. this exploration is crucial for understanding the theoretical underpinnings of iran’s political system and the constitutional legitimation of the supreme leaders authority. research hypothesisit is hypothesized that martyr beheshtis intellectual and juridical endeavors significantly contributed to the conceptualization and institutionalization of the authority of the supreme leader in the iranian political and legal systems. beheshti, leveraging his scholarly background and political activism, posited that the absolute authority of a qualified supreme leader is essential for guiding the islamic community in the absence of the imam. this hypothesis further suggests that beheshti envisioned a broad scope of powers for the supreme leader, aiming to ensure the governance of society aligns with islamic principles.