بررسی فقهی حقوقی رابطه‌ی بانک، مشتری و صندوق توسعه ملی در اعطای تسهیلات؛ چالش‌ها و راهکارها

کشورهای مختلف، پس از پی بردن به ضرورت عدالت بین نسلی، برای تحقق آن و بهره‌وری نسل‌های بعدی از ثروت‌های ملی، راهکارهایی نظیر تاسیس صندوق‌های توسعه‌ای را دنبال کرده‌اند. این صندوق‌ها معمولاً از دو طریق اعطای تسهیلات یا سرمایه‌گذاری مستقیم در پروژه‌های توسعه‌ای، اهداف بلندمدتی مثل تبدیل منابع ملی به ثروت‌های ماندگار با بازده فزاینده را دنبال می‌کنند. صندوق توسعه ملی در ایران، عمدتاً در قالب اعطای تسهیلات از طریق انعقاد قرارداد عاملیت با بانک‌ها فعالیت می‌کند که این امر همواره چالش‌های مهمی به ویژه درخصوص وصول مطالبات منابع اعطایی را به دنبال داشته است. با اینکه قرارداد عاملیت صندوق توسعه ملی با بانک‌ها، در قالب قراردادهای الحاقی و سخت‌گیرانه منعقد می‌شود و صندوق سعی نموده در قالب شروط ضمن عقد، ریسک بازگشت منابع خود را به حداقل میزان ممکن برساند، لکن کماکان در وصول مطالبات دچار مشکلات جدی است.نوشتار حاضر سعی دارد از رهیافت بررسی «ماهیت رابطه میان مشتری، بانک و صندوق توسعه ملی در اعطای تسهیلات و آثار آن» با رویکرد توصیفی تحلیلی، ضمن تشریح فرآیند اعطای تسهیلات و تبیین ابهام حقوقی آن به‌ویژه در رابطه سه جانبه یاد شده، اثبات نماید معضلات فعلی صندوق توسعه ملی، ناشی از ماهیت ناصواب رابطه مذکور بوده و قراردادهای فعلی نمی‌تواند ریسک‌های قراردادی تسهیلات را مورد پوشش قرار دهد. در پایان نیز پیشنهادات مشخصی مثل انعقاد قراردادهای سپرده‌گذاری به جای عاملیت در برخی موارد، استفاده از مکانیزم بازار سرمایه، اصلاح شروط ضمن عقد قرارداد عاملیت، جایگزینی عقود مبادله‌ای به ویژه استصناع به جای عقود مشارکتی و نهایتاً رعایت الزامات مدیریت ریسک اعتباری برای بهبود وضعیت کنونی ارائه شده تا با یاری آن‌ها بتوان وضعیت نامناسب فعلی را سامان بخشید.

jurisprudential examination of the relationship between the bank, theclient and the national development fund in the provision of facilities;challenges and solutions

after realizing the necessity of intergenerational justice, many countries havepursued solutions such as establishing development funds for its realization andthe productivity of the next generations from the national wealth. these fundsusually pursue long-term goals such as converting national resources into lastingwealth with increasing productivity by granting facilities or directly investing indevelopment projects. the national development fund in iran mainly operatesin the form of grant facilities through the conclusion of agency contracts withbanks, which has always led to grave challenges, especially regarding thecollection of claims for granted resources. although the agency contract of thenational development fund with the banks had concluded in the form ofadditional and inflexible contracts and the fund has tried to reduce the risk ofreturn of its resources to the minimum possible level in the form of theconditions included in a contract, but, it still has problems in collecting claims. itis serious.this article tried to examine the nature of the relationship between theclient, the bank, and the national development fund in granting facilitiesand its effects with a descriptive and analytical approach, while explainingthe process of granting facilities and explaining its legal ambiguity,especially in the mentioned tripartite relationship. prove that the currentproblems of the national development fund are caused by the unfair natureof the mentioned relationship and that current contracts cannot cover thecontractual risks of the facility. in the end, specific suggestions such asconcluding deposit contracts instead of agency in some cases, using thecapital market mechanism, modifying the conditions while concluding theagency contract, replacing exchange contracts, especially istisnaa instead ofpartnership contracts, and finally complying with credit risk managementrequirements to improve the current situation, the current unfavorablesituation can be sorted out with their help.