چالش‌های شناسایی رودخانه‌ها به عنوان شخص حقوقی در نظام حقوقی ایران

در این نوشتار، چالش‌­های شناسایی رودخانه‌­ها به عنوان شخص حقوقی در نظام حقوقی ایران، با هدف پدیدآیی زمینه برای حمایت از رودخانه‌­ها، با تاکید بر فقه امامیه و حقوق ایران مورد کاوش قرار گرفته است. چالش اساسی که انگیزه­ انجام این پژوهش گردید، وضعیت ویژه‌­ای است که رودخانه‌­های ایران با آن روبرو هستند که از جمله آن­ها کم‌­آبی و دست‌­اندازی اشخاص به حریم رودخانه‌­ها می‌­باشد. پرسش اصلی این است که آیا این امکان وجود دارد که در نظام حقوقی ایران رودخانه­‌ها به عنوان شخص حقوقی شناخته شوند تا به کمک این روش مورد حمایت گسترده‌­تری واقع شوند و چالش‌­های پذیرش این دیدگاه در حقوق ایران چه خواهد بود؟ راجع به این چالش تاکنون در ایران پیشینه پژوهشی وجود نداشته است، از این رو ضرورت بررسی را دو چندان می‌­کند. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی این دستاورد به دست آمد که هرچند ضرورت­‌های اجتماعی، سرزمینی و جایگاه بحرانی رودخانه­‌ها پشتیبانی از این نظریه را قابل قبول می­کند، اما در این مسیر چالش‌­هایی وجود دارد که امکان پذیرش این دیدگاه در حقوق ایران را سخت می­کند،  از جمله این که رودخانه­‌ها در حقوق ایران نمی­توانند دارای حق و تکلیف بشوند و ساز و کار «اجرای حق» توسط رودخانه‌­ها در حقوق ایران فراهم نیست. پذیرش رودخانه­‌ها به عنوان شخص حقوقی، نیازمند تقویت و گسترش مبانی نظری است از جمله قابلیت حذف انسان­ محور بودن حقوق کنونی، شناسایی حق برای اشیاء از جمله رودخانه‌ها، توسعه مفهومی و مصداقی شخص حقوقی، امکان‌سنجی استقلال رودخانه­‌ها از حاکمیت و درک این که تا چه اندازه شناسایی رودخانه‌­ها به عنوان شخص حقوقی می­تواند در حمایت از رودخانه­‌ها اثربخش باشد. در این نویسه، تنها چالش‌­ها و موانعی که در پذیرش این نظریه در حقوق ایران وجود دارد بررسی شده و تا زمانی که چالش­‌های موجود وجود دارند، پذیرش رودخانه­‌ها به عنوان شخص حقوقی دشوار خواهد بود.

challenges of recognizing rivers as legal persons under iranian legal system

in this article, the challenges of identifying rivers as a legal entity in iran’s legal system have been explored, with the aim of creating a context for the protection of rivers, with an emphasis on imami jurisprudence and iranian law. the main challenge that motivated this research is the special situation iran’s rivers are facing, which include water scarcity and human encroachment on the river’s boundaries. the main question is whether it is possible for rivers to be recognized as legal entities in iran’s legal system so that they can be more widely supported with the help of this method, and what will be the challenges of accepting this point of view in iranian law? regarding this challenge, there has been no research background in iran so far, so the necessity of investigation doubles. in this research, with the descriptiveanalytical method, this achievement was achieved that although the social, territorial and critical status of the rivers make this theory acceptable, but there are challenges in this direction that it is possible to accept. this view makes it difficult in iran’s law, including the fact that rivers in iran’s lawthey cannot have rights and obligations, and the mechanism of &enforcement of rights& by rivers is not provided in iranian laws. the acceptance of rivers as a legal entity requires the strengthening and expansion of theoretical foundations, such as the ability to remove the humancentered nature of current laws, the identification of rights for objects such as rivers, the conceptual development and validity of a legal entity, the feasibility of the independence of rivers.