ماهیت فقهی و حقوقی قرض دادن برگه چک و روابط اطراف آن

بسیاری از اوقات، شخصی از دیگری درخواست می‌کند که برای انجام کاری یک یا چند برگه چک در اختیار او قرار دهد و صادرکننده چک درخواست وی را اجابت می‌کند. به عنوان مثال، شخص کالایی را به صورت نسیه خریده یا از خدمت اجیری استفاده کرده یا بیمه‌نامه‌ای را به صورت اقساطی تحصیل کرده و برای پرداخت ثمن یا اجرت یا حق بیمه نیاز به برگه چک دارد. چک‌های صادره معمولاً مدت‌دار است و دریافت‌کننده برگه چک معمولاً می‌خواهد فرصتی برای تهیه و پرداخت وجه آن را داشته باشد؛ به ندرت اتفاق می‌افتد که وی پول نقد در اختیار داشته باشد و قصد وی از گرفتن چک دیگری، صرفاً تسهیل در جابجایی پول باشد.  این عمل در عرف قرض گرفتن برگه چک نامیده می‌شود اما به این نام‌گذاری عرفی نمی‌توان چندان اعتنا کرد. ماهیت این نوع چک از لحاظ فقهی و حقوقی قابل بحث است و نهادهای مختلفی مانند قرض، ضمان، حواله، تعهد به پرداخت، تبدیل تعهد، پرداخت دین توسط ثالث ممکن است بر آن منطبق باشد. روابط اطراف این نوع چک نیز بر حسب ماهیت و صورت‌های مختلف مذکور تابع قواعد متفاوتی است. در اینجا به بررسی ماهیت این مسئله و روابط اطراف آن از دیدگاه فقهی و حقوق مدنی پرداخته می‌شود.