ژیوشیمی دگرسانی زیولیتی در سنگ های آتشفشانی منطقه کجل (شمال غرب هشجین – استان اردبیل)

منطقه ی مورد بررسی در 20 کیلومتری شمال‌غربی هشجین، جنوب‌غربی استان اردبیل واقع شده و جزیی از زون دگرسانی کجل- شمس آباد در کمربند آتشفشانی طارم - هشتجین است. زیولیت و کانی‌های همراه آن مانند کوارتز و کلسیت در درز و شکستگی های سنگ‌ میزبان تراکی ‌آندزیتی تشکیل شده اند. در زون های دگرسان زیولیتی مورد بررسی، استیلبیت کانی اصلی بوده و کانی های ایلیت، سانیدین، کلریت، کلسیت و کوارتز به عنوان کانی فرعی حضور دارند. بر اساس مشاهدات سنگ نگاری، کانی‌های اصلی سنگ‌های میزبان شامل پلاژیوکلاز، فلدسپار پتاسیم و اوژیت همراه با شیشه‌های آتشفشانی بوده و بافت پورفیری نشان می دهند. بررسی های ژیوشیمیایی و محاسبات تغییرات جرم عناصر اصلی و فرعی نشان می‌دهد که عناصری مانند na، k، ca، mg، fe و mn در سنگ های دگرسان شده نسبت به سنگ اولیه تراکی آندزیتی تهی شده و al و si غنی شده اند، عناصر نادر خاکی بجز eu و عناصر با میدان پایداری بالا (hfse) دارای رفتار نسبتاً مشابهی بوده و با افزایش شدت دگرسانی غنی شده‌اند در حالیکه عناصر لیتوفیل درشت یون (lile) الگوی توزیع متفاوتی در سنگ های دگرسان و نادگرسان نشان می دهند. خاستگاه گرمابی زیولیت ها با شواهدی نظیر بلورهای خودشکل، بافت پرکننده ی فضای خالی و بادامکی و نبود کانی های شاخص دگرگونی تدفینی پشتیبانی می شود. گستره ی پایداری زیولیت در اثر فعالیت سیلیس محلول و دما کنترل می شود. استیلبیت در لگاریتم فعالیت سیلیس محلول 1/4- پایدار بوده و در دمای زیر ?c 100 و ph حدود 8 تا 9 تشکیل می‌شود.