محیط زمین‎ساختی و ویژگی های خاستگاه سنگ های آذرین سازند ابرسج

در سازندهای ابرسج و قلی شمال و جنوب‎غربی شاهرود، رخنمون‎هایی از سنگ‎های آذرین به سن اردوویسین فوقانی به صورت گدازه‎ بازالتی، دایک و سیل‎ میکروگابرویی دیده می شوند. این سنگ ها دارای ترکیب بازالت، تراکی بازالت و تراکی آندزیت بازالتی با ماهیت قلیایی هستند. الگوهای قرارگیری موازی آن ها در نمودارهای بهنجار شده نسبت به گوشته اولیه ی و کندریت نشان دهنده‎ خاستگاه مشترک این سنگ ها و نقش تبلور جدایشی در تشکیل آن هاست. در نمودارهای مختلف، تمایز محیط زمین‎ساختی، این سنگ ها در گستره ی بازالت‎های قلیایی وابسته به کافت درون قاره‎ای قرار می گیرند. این جایگاه با جغرافیای دیرین پالیوزوییک زیرین البرز (وجود کافت درون قاره‎ای پالیوتتیس توران) در زمان اردوویسین- سیلورین همخوانی دارد. بررسی‎های ژیوشیمیایی نشان می‎دهند که ماگمای تشکیل دهنده ی‎ این سنگ‎های بازالتی از ذوب بخشی 14 تا 16 درصدی یک خاستگاه گوشته ی‎ استنوسفری غنی شده گارنت پریدوتیتی (شبیه منابع oib)، در اعماق 100 تا 110 کیلومتری حاصل شده است. این ماگما در خلال صعود به سطح زمین با پوسته ی قاره‎ای آلایش نیافته است.