کانسار اکسید آهن آپاتیت دار سرخه دیزج به‌عنوان نوع کایرونا: کانی شناسی، ساخت و بافت، دگرسانی و بررسی های مقایسه‌ای

کانسار آهن سرخه دیزج در جنوب‌‌خاوری زنجان، زیرپهنه ی طارم از پهنه ی ساختاری البرز باختری- آذربایجان قرار دارد. کهن‌ترین واحدهای سنگی این گستره شامل تراکیت- تراکی آندزیت، الیوین بازالت و سنگ های آذرآواری توف برشی و لاپیلی ‌توف وابسته به ایوسن است که توده ی نفوذی نیمه‌عمیق کوارتزمونزونیتی، مونزونیتی و گرانیتی با سن ایوسن پایانی- الیگوسن آغازین در سنگ های یاد شده نفوذ کرده است. این توده نفوذی، ویژگی های گرانیت نوع i را داشته و ماگماتیسم منطقه، ویژگی های نوع کوهزایی و وابسته به قوس های ماگمایی را نشان می دهد. کانه زایی در این منطقه به‌شکل رگه ای و بیشتر در درون سنگ میزبان توده ی نفوذی نیمه‌عمیق تشکیل شده است. علاوه بر آن، کانی زایی به‌مقدار بسیار کمتر درون سنگ های آتشفشانی منطقه نیز به‌شکل رگه ای مشاهده می شود. ماده ی معدنی به‌شکل رگه ای و بافت کانسنگ ها از نوع داربستی، توده ای، نواری، برشی و رگه- رگچه ای است. مگنتیت (با ti پایین) و آپاتیت مهمترین کانی‌های موجود در این کانسار را تشکیل می‌دهند که به‌مقدار کم، کانی های سولفیدی از جمله کالکوپیریت، بورنیت و پیریت، آن ها را همراهی می‌کنند. در اثر فرآیندهای هوازدگی و برونزا، کانی هایی چون کالکوسیت، مالاکیت، آزوریت، کوولیت، هماتیت و گوتیت نیز در این کانسار تشکیل شده اند. مهمترین دگرسانی‌های رخ‌داده در این کانسار شامل دگرسانی های فلدسپات پتاسیم، اکتینولیتی، آرژیلیک، سریسیتی، سیلیسی، تورمالینی و کلریتی- اپیدوتی هستند که دگرسانی های سیلیسی و آرژیلیک نسبت به دگرسانی های دیگر، از گسترش بیشتری در منطقه برخوردارند. بررسی ویژگی های کانسار اکسید آهن آپاتیت دار سرخه دیزج همچون محیط زمین ساختی، سنگ میزبان، کانی‌شناسی، دگرسانی و ساخت و بافت، بیانگر تشکیل این کانسار از شاره های ماگمایی غنی از fe، p و ree است. همچنین مقایسه کانسار سرخه دیزج با انواع مختلف کانه زایی آهن در دنیا نشان داده است که این کانسار، بیشترین شباهت را با کانسارهای اکسید آهن آپاتیت‌دار نوع کایرونا (iron oxide- apatite (ioa)) دارد.