ژیوشیمی، سنگ شناسی و الگوی تکتونوماگمایی پیشنهادی برای تشکیل سنگ های بازی قلیایی در قاعده ی سازند شمشک، زون البرز شرقی

در برخی از نواحی زون البرز، در قاعده ی سازند شمشک، یک سری گدازه ی بازالتی گزارش شده است. بررسی دقیق برونزدهای زمین شناسی این سنگ ها در نواحی مختلف البرز شرقی نشان می دهد که رخداد این سنگ ها در اغلب مناطق اطراف شاهرود (قشلاق در خوش ییلاق) و دامغان (طزره، تالو و کلاته رودبار) از نوع نفوذی و به شکل سیل، دایک و استوک های کوچک و در برخی مناطق دامغان (چشمه علی و تویه دروار) و سمنان (شهمیرزاد) به صورت روانه بازالتی است. حضور آپاتیت، اسفن های اولیه و ثانویه و فلوگوپیت در نمونه های این مناطق، بیانگر بالا بودن میزان p و ti و سرشت قلیایی ماگمای سازنده ی این سنگ هاست. نمودارهای تعیین سری ماگمایی و تکتونوماگمایی نیز، سرشت قلیایی و جایگاه درون ورقه ی قاره ای این سنگ های بازی را تایید می کنند. نمودارهای چند عنصری بهنجار شده به کندریت و گوشته ی اولیه، غنی شدگی از lree و عناصر شدیداً ناسازگار و تهی شدگی از hree را نشان می دهند. روند موازی طرح های تغییرات عناصر نادر خاکی نمونه ها، بیهنجاری مثبت سرب همراه با طرح های موجود در نمودارهای تغییرات عناصر ناسازگار و سازگار نسبت به یکدیگر، بیانگر خاستگاه واحد و نقش تبلور تفریقی همراه با هضم و آلایش پوسته ای، در شکل گیری ماگمای سازنده این سنگ هاست. بررسی های ژیوشیمیایی نشان می دهند که این ماگمای قلیایی، از ذوب بخشی با درجه ی پایین (%15-10) یک گوشته گارنت لرزولیتی غنی شده زیر لیتوسفر قاره ای، در یک محیط کششی درون ورقه ی قاره ای تشکیل شده است. این محیط، از نوع حوضه های کششی پشت کمان اولیه، در حاشیه ی قاره ای غیر فعال البرز در طول تریاس پایانی ـ ژوراسیک آغازین بوده است.