زمین‌شناسی، ویژگی‌های فیزیکی، کانی‌شناسی و زمین‌شیمی بنتونیت اشکفتوک (شمال غرب بیرجند)

 معدن بنتونیت اشکفتوک در شمال غرب بیرجند و در بخش شرقی قطعه لوت قرار دارد. این بنتونیت فراورده دگرسانی گدازه های آندزیتی و توف های همراه به سن ترشیری است. ویژگی های زمین شیمیایی نشان می دهند که سنگ مادر بنتونیت ها دارای ترکیب آندزیتی و نمونه های بنتونیت دارای ترکیب آندزیت تا داسیت- ریوداسیت هستند. سری ماگمایی  همه نمونه های بررسی شده از نوع آهکی قلیایی است. بر اساس نتایج پراش پرتوی ایکس (xrd)، کانی های اصلی سازنده بنتونیت ها شامل مونتموریونیت، آنورتیت، کریستوبالیت و کوارتز همراه با مقادیر کمتر ایلیت، مسکوویت، کائولینیت، میکروکلین و دولومیت هستند. تصاویر میکروسکوپ الکترونی تهیه شده از نمونه های بنتونیت نشان می دهد که اسمکتیت (مونتموریونیت) فراوان ترین کانی در این نمونه هاست که با ریخت شناسی ورقه ای با لبه های ناهموار، لانه زنبوری و دانه ذرتی مشخص می شود. بر پایه نتایج طیف سنجی پراکنش انرژی پرتوی ایکس (edx) نیز کانی غالب سازنده بنتونیت ها از نوع مونتموریونیت سدیم –کلسیم دار است و بر این اساس، بنتونیت اشکفتوک در رده بنتونیت های نوع وایومینگ قرار دارد. بررسی تغییرات جرم عناصر اصلی و کمیاب بنتونیت های اشکفتوک بیانگر کاهیدگی اجزایی چونk2o، na2o، cao، mgo، mno و عناصر سنگ دوست بزرگ یون مانند ba، rb، sr و غنی شدگی اجزایی چون sio2، al2o3 و fe2o3 است.       

Eshkaftouk bentonite: constraints on geology, physical, mineralogical and geochemical characteristics (northwest of Birjand)

Eshkaftouk bentonite mine is located in the northwest of Birjand and eastern part of Lut block. This bentonite is the product of alteration of Tertiary andesitic lavas and associated tuffs. Geochemical characteristics show that bentonite parent rocks have andesitic composition and bentonite samples have andesite to dacite-rhyodacite composition.The magmatic series of all samples is calc-alkaline type. Mineralogical analysis (XRD) shows that the main minerals forming of bentonites include montmorionite, anorthite, cristobalite, and quartz with small amounts of illite, muscovite, kaolinite, microcline and dolomite. Electron microscope images of bentonite samples show that smectite (montmorionite) is the most abundant mineral in these samples that are characterized by flaky morphology with rugged edges, honeycomb and cornflake. The results of energy dispersive spectroscopy (EDS) studies also indicate that the predominant mineral forming  of bentonites is sodium-calcium montmorionite, and accordingly, Eshkaftouk bentonite is Wyoming-type. Investigation of mass changes of major and trace elements of Eshkaftouk bentonite indicating loss of K2O, Na2O, CaO, MgO,MnO and LILE such as Ba, Rb, Sr and gains of SiO2, Al2O3 and Fe2O3.