سنگ شناسی، زمین شیمی و خاستگاه توده‌ی گرانیتوئیدی حصاروئیه، غرب زاهدان، جنوب شرق ایران

توده گرانیتوئیدی حصاروئیه، واقع در فاصله 85 کیلومتری غرب شهر زاهدان، در پهنه زمین درز سیستان برونزد دارد. این توده به صورت استوک‌های کم وسعت در آمیزه افیولیتی (کرتاسه) و مجموعه‌های فلیشی (ائوسن) رخنمون دارد. ترکیب سنگ شناسی آن گرانیت، گرانودیوریت و دیوریت است. گرانیت و گرانودیوریت ها بیشتر از کانی‌های کوارتز، پلاژیوکلاز، ارتوکلاز، بیوتیت و هورنبلند و دیوریت ها بیشتر از پلاژیوکلاز و هورنبلند تشکیل شده اند. این سنگ ها بیشتر دارای بافت دانه‌ای هستند. این توده دربردارنده برونبوم‌های مافیک بوده و با دایک‌های دیوریتی قطع شده‌ است. این برونبوم‌ها و دایک‌ها دارای کانی شناسی مشابه با توده اصلی هستند، امّا اغلب بافت‌های دانه ای و دانه ای پورفیری دارند. بررسی‌های زمین شیمیایی نشان می‌دهد که گرانیتوئید حصاروئیه دارای ماهیت آهکی قلیایی، متاآلومین، با خاستگاه i بوده و در عناصر خاکی نادر سبک (lree) نسبت به عناصر نادر خاکی سنگین (hree) و از عناصر سنگ دوست بزرگ یون (lile) نسبت به عناصر با شدت میدان بالا (hfse) غنی شده تر هستند. بر پایه نمودارهای زمین ساختی ماگمایی، سنگ‌های گرانیتوئیدی حصاروئیه وابسته به محیط‌های کرانه فعال قاره‌ای هستند. به نظر می رسد که تشکیل گرانیتوئید حصاروئیه ناشی از بالا آمدن مذاب‌های باقی مانده از ذوب بخشی پوسته اقیانوسی نئوتتیس طی برخورد قطعه لوت به قطعه سیستان (به ویژه پوسته اقیانوسی فرورفته سیستان و گوه گوشته روی آن) است و پوسته قاره ای (ته نشست های فلیشی و ماسه سنگ های تیره دگرگون شده) در آلایش ماگمای آن اثر گذار بوده اند.

Petrology, geochemistry and origin of Hesaruiyeh Granitoid, east of Zahedan, southweast Iran

Hesaruiyeh granitoid is located about 85 Km east of Zahedan city, in the Sistan suture zone. This granitoid occurs as small stocks in Cretaceous ophiolite melange and Eocene Flysch. This granitoid is composed of granite, granodiorite and diorite. Granite and granodiorite consist mainly of quartz, plagioclase, orthoclase, biotite and hornblende and diorite is composed of plagioclase and hornblende. These rocks have mainly granoular texture. This granitoid has mafic enclaves and cut by dioritic dikes. This enclaves and dikes have similar mineralogy as main pluton but they have microlitic and microlitic porphyry textures. Geochemical studies show that Hesaruiyeh granitoid is calcalkaline, metaluminous and I type, and enrichmed from LREE compared to HREE and LILE to HFSE. Tectono magmatic diagrams show Hesaruiyeh granitoid rocks are related to an active continental margin environment. It seems that this pluton was formed from rising residual melts from partial melting of an oceanic crust (NeoTethys) during collision of the Lut and Sistan blocks (especially Sistan oceanic crust and mantle wedge on it) and magma effacted by continental crust (Flysch and greywake metamorphosed deposite).