کانی‌شناسی و زمین‌شیمی عناصر خاکی نادر پهنه دگرسانی آرژیلیک منطقه اسبخوان در شمال غرب هریس، شمال‌ غرب ایران

نفوذ توده های آذرین گرانودیوریتی و کوارتز دیوریتی به سن الیگوسن به درون سنگ های آندزیتی ائوسن در منطقه اسبخوان هریس (استان آذربایجان شرقی، شمال غرب ایران) باعث رخداد سامانه دگرسانی گسترده ای شده است. بخش قابل توجهی از این سامانه را پهنه دگرسانی آرژیلیک تشکیل می دهد. بر اساس بررسی های کانی شناسی، کائولینیت، کوارتز، اسمکتیت، آلونیت، مسکوویت ایلیت، هماتیت، پیروفیلیت، روتیل، کلریت، استیلبیت و کلسیت فازهای کانیایی غالب در این پهنه دگرسانی هستند. الگوی توزیع عناصر خاکی نادر (ree) بهنجار شده به کندریت نشانگر جدایش و غنی شدگی قوی عناصر خاکی نادر سبک (lree) نسبت به عناصر خاکی نادر سنگین (hree) همراه با رخداد بی هنجاری های منفی eu طی آرژیلیتی شدن هستند. ترکیب نتایج بررسی های کانی شناسی، محاسبات تغییرات جرم لانتانیدها و بررسی پارامترهای مختلف زمین شیمیایی نشان می دهد که توزیع و تحرک عناصر خاکی نادر طی گسترش پهنه دگرسانی آرژیلیک وابسته به عواملی چون ph، دما، درجه پایداری لیگاندهای کمپلکس ساز، جذب سطحی و روبش توسط اکسیدهای آهن است. ضرایب همبستگی بین عناصر نشان می دهند که کانی های رسی به همراه هماتیت، روتیل و فسفات های ثانویه میزبان لانتانیدها در این پهنه دگرسانی هستند. شواهد صحرایی (حضور پوش سنگ های سیلیسی روی پهنه دگرسانی آرژیلیک به همراه برشی شدن موضعی)، انباشته های کانیایی (آلونیت و پیروفیلیت) و ویژگی های زمین شیمیایی (جدایش و غنی شدگی lreeها نسبت به hreeها) نشان می دهند که فرآیندهای درونزاد نسبت به فرآیندهای برونزاد نقش بسیار مهم و برجسته ای در گسترش و تکامل پهنه دگرسانی آرژیلیک منطقه اسبخوان ایفا نموده اند.

Mineralogy and REE geochemistry of argillic alteration zone of the Asbkhan area in northwest of Heris, NW Iran

Intrusion of granodioritic and quartzdioritic igneous bodies of the Oligocene age into andesitic rocks with the Eocene age resulted in occurrence of widespread argillic alteration zone in the Asbkhan area of Heris (East Azerbaijan Province, NW Iran). A significant portion of this system formed the argillic alteration zone. Based on mineralogical examinations, kaolinite, quartz, smectite, alunite, muscoviteillite, hematite, pyrophyllite, rutile, chlorite, stilbite, and calcite are the most abundant mineral phases in this argillic alteration. The distribution pattern of REEs normalized to chondrite shows differentiation and strong enrichment of LREEs relative to HREEs as well as occurrence of negative Eu anomalies during argillization support this interpretation. Combination of the obtained results from mineralogical studies, calculations of mass changes of lanthanides, and investigation of different geochemical parameters indicate that distribution and mobilization of REEs during development of the argillic alteration zone is a function of factors such as pH, temperature, stability degree of complexing ligands, adsorption, and scavenging by iron oxides. The correlation coefficients between elements reveal that clay minerals, hematite, rutile, and secondary phosphates are host of lanthanides in this ateration zone. Field evidence (the presence of silicic cap in the upper part of the argillic alteration zone along with local brecciation), mineral assemblage (alunite and pyrophyllite) and geochemical characteristics (differentiation and enrichment of LREEs relative to HREEs) indicate that hypogene processes relative to supergene processes have played very important and vital role in development and evlution of argillic alteration zone in the Asbkhan area.