خاستگاه و دگرگونی‌های ماگمایی سنگ‌های خروجی قلیایی نوزا در منطقه نهبندان-آساگی، شرق ایران

سنگ های خروجی قلیایی نوزا در مناطق نهبندان و آساگی شامل بازانیت، هاوائیت، موژه آریت و بنموریت هستند. در بازانیت ها، مقادیر به نسبت کم mg#، ni و cr بیانگر رخداد جدایش الیوین و کلینوپیروکسن از ماگمای اولیه سازنده آنهاست. همچنین در سنگ های هاوائیت، موژه آریت و بنموریت کاهش مقادیر cao، tio2، feot، عناصر خاکی نادر متوسط (mree) و سنگین (hree) با افزایش مقدار sio2 نشان دهنده تاثیر فرایند جدایش کانی های آمفیبول، کلینوپیروکسن و اکسیدهای آهن و تیتان بر تغییرات ترکیب آنهاست. در بازانیت ها، هاوائیت ها و موژه آریت های دارای کمتر از 52 درصد وزنی sio2، مقدار بالای nb/u و نبود ناهنجاری منفی nb و ta نشان از بی اثر بودن و یا اثر ناچیز فرایند آلایش پوسته ای بر ترکیب این سنگ ها دارد. ویژگی های زمین شیمیایی و وجود بیگانه بلور های کوارتز در سنگ های جدایش یافته تر، مانند تعدادی از موژه آریت ها و بنموریت ها، نشانگر اثر به نسبت بیشتر آلایش با پوسته قاره ای است. مقادیر و نسبت های عناصر کم مقدار در این سنگ ها شبیه بازالت های قلیایی جزایر اقیانوسی (oib) است. مقدار نسبت های n(tb/yb) بیش از 1.80 و n(dy/yb) بیش از 1.60 در این سنگ ها نیز بیانگر ناشی شدن ماگماهای سازنده آنها از یک گوشته سست کره ای در عمق پایداری کانی گارنت است. همچنین، مدل سازی ذوب بخشی نشان می دهد که ماگمای سازنده بازانیت ها برآمده از 5 تا 7 درصد ذوب بخشی و برای سایر نمونه ها از 2 درصد ذوب بخشی یک خاستگاه گارنت لرزولیتی است.

Origin and magmatic evolution of the alkaline extrusive rocks of Neogene from Nehbandan-Assagie region, eastern Iran

The alkaline extrusive rocks of Neogene from NehbandanAssagie region, eastern Iran, include basanite, hawaiite, mugearite and benmoreite. Relatively low Ni and Cr contents and Mgnumbers of basanites are indicative of olivine and clinopyroxene fractionation from their relevant primary magma. Decreasing of CaO, TiO2, FeOt, HREEs and MREEs with increasing SiO2 indicate fractional crystallization of amphibole, clinopyroxene and FeTi oxides. In basanites, hawaiites and mugearites with less than 52 wt.% of SiO2, high Nb/U ratio and lack of Nb and Ta negative anomalies are evidence for the low effect of crustal assimilation, if any, to the chemical composition of these rocks. In morefractionated rocks, like some mugearites and benmoreites, crustal contamination is inferred from chemical characteristics and existence of quartz xenocrysts. The trace element concentrations and ratios of these rocks are similar to those of alkaline oceanic island basalts (OIB). (Tb/Yb)N more than 1.80 and (Dy/Yb)N more than 1.60 of these rocks are considered here as their generation after partial melting of an asthenospheric mantle in the garnet stability field. In addition, geochemical differences between the basanites and the other rocks are due to formation of their magmas, respectively, after 57 percent and 2 percent partial melting of a garnet lherzolite source.