بررسی رشد بلورهای مونازیت و تامین عناصر خاکی نادر از کانی آپاتیت: مطالعه موردی در کانسار آهن-آپاتیت اسفوردی (شمال شرق بافق)

کانسار اسفوردی واقع در شمال شرق بافق و از مهمترین کانسارهای مگنتیتآپاتیت در منطقه بوده که دارای کانه های عناصر خاکی نادر (ree minerals) است. در این میان، کانی آپاتیت از نظر دارا بودن بودجه عنصری (بویژهree )، پایداری در شرایط مختلف دما و فشار و تبادل های یونی در شرایط محیطی جدید، اهمیت دارد. همه این ویژگی ها باعث شده است تا کانی آپاتیت در طی دگرسانی گرمابی، رفتار ویژه ای در هستک زایی کانی مونازیت داشته باشد. بر پایه بررسی های سنگ نگاری و زمین شیمیایی، چهار نسل آپاتیت در این کانسار شناسایی شده که در هر نسل، مقدار عنصری با کاهش مقادیر عناصر خاکی نادر کل ( sum;ree) و افزایش عناصری چون ca و p همراه است. در مقابل، افزایش مقدار ree، na، f و تاحدی cl درون سیال گرمابی سبب هستک زایی و رخداد دو نسل مونازیت شده است. بر اساس تصاویر الکترونی پس پراکنده (bse)، مناطق تهی شده از عناصر na، si و ree در آپاتیت منطبق بر کانال های میکرونی، منافذ و ریزشکستگی هایی بوده که ادخال های مونازیت در آن شکل گرفته است. تشکیل مونازیت نسل اول و انحلال بعدی آن سبب تشکیل مونازیت های بین بلوری نسل دوم شده است.

Apatite as a main source of REE during crystallization of monazite mineral in Esfordi Fe-Apatite deposit, northeast of Bafq

The Esfordi deposit is located at northeastern Bafq and is one of the wellknown magnetiteapatite deposits in the area which consists of ore minerals hosted REE. Among the various ore minerals, apatite is one of the unique minerals because of its significant properties such as providing a budget of elements (especially in the case of REE), stability over widespread temperature and pressure domains and exclusively ionic interchanges as a respond to reequilibrium with new environment. All of which can fit the apatite as a main source feeding the new mineral nucleation like monazite during a hydrothermal alteration. Based on petrography and geochemistry studies, mineralization of four generation apatite accompanied with dropping of REE amount in each stages and increasing of residual Ca and P in the next generations. In contrast, culminating amount of REE beside Na, F and limited Cl reached in nucleolus monazite and led to the formation of two generation of monazites. On the BSE images of apatite, the depleted areas are associated with microchannels and micropores containing monazite. Consequently dissolution of nucleolus monazites provides a well chance to form the second generation of monazite as bigger grain than the first ones.