توزیع عناصر گروه پلاتین (Pge) در کرومیتیت‌های سبزوار، شمال شرق ایران

کرومیتیت های پهنه افیولیتی سبزوار به دو گروه غنی از کروم و غنی از آلومینیوم تقسیم می شوند. در نمونه های غنی از کروم، مقدار cr2o3، as، s و برخی فلزات سنگین (cu، ni، ag، co و zn) بالاتر از نمونه های غنی از آلومینیوم است؛ در حالیکه در کرومیتیت های غنی از آلومینیوم مقادیر sio2، al2o3، tio2 و سایر عناصر کمیاب بیشتر است. مقدار عناصر گروه پلاتین (pge) در نمونه های غنی از کروم بیشتر از نوع غنی از آلومینیوم است و با افزایش cr2o3 بر مقدار pge افزوده می شود. الگوی pge بهنجار شده نسبت به کندریت در کرومیتیت های غنی از کروم ظاهری تفکیک یافته (0.25= pd/ir) با شیب منفی و غنی شدگی عناصر (ru, ir, os) ipge نسبت به (pd, pt, rh) ppge (به طور متوسط 6.22 = (ipge/ppge نشان می دهد؛ درحالیکه کرومیتیت های غنی از آلومینیوم الگویی تقریباً یکنواخت (1.9 = pd/ir و 2.88 = ipge/ppge) دارند. شیمی عناصر گروه پلاتین در کرومیتیت های غنی از کروم نشان از تشکیل آنها در جایگاه های کمانی و در نتیجه ذوب بخشی درجه بالا (مذاب بونینیتی) دارد. در مقابل، نمونه های غنی از آلومینیوم از ذوب بخشی درجه پایین (مذاب تولئیتی) در یک محیط کششی (پشته های میان اقیانوسی یا حوضه های پشت کمانی) تشکیل شده اند. نتایج به دست آمده از داده های pge در کرومیتیت های سبزوار با نتایج برآمده از شیمی بلورهای کرومیت در این نمونه ها همخوانی دارد.

Distribution of platinum-group elements (PGE) in chromitites of Sabzevar, NE of Iran

The chromitite ores of Sabzevar ophiolitic zone could be divided into two groups of high Cr and high Al. The concentration of Cr2O3, As, S and some heavy metals (Cu, Ni, Ag, Co, Zn) is higher in high Cr samples; while high Al chromitites show higher concentration of Al2O3, SiO2, TiO2 and other trace elements. The high Cr chromitites have higher PGE than Alrich samples and PGE concentration increases with Cr2O3. The high Cr chromitites have fractionated PGE chondrite normalized patterns with negative slope (Pd/Ir = 0.25) and high IPGE/PPGE (average 6.22); while high Al chromitites show unfractionated and relatively flat patterns(Pd/Ir = 1.9, IPGE/PPGE = 2.88). The PGE composition of high Cr chromitites indicates they are formed by high degrees of partial melting (boninitic melt) in arc setting. In contrast, Al enriched samples have been produced by low degrees of partial melting (toleiitic melt) beneath spreading centers (i.e., midocean ridges or backarc basins). The results of PGE composition of Sabzevar chromitites are coincident with chemical composition data of chromite crystals in these samples.