زمین‌شیمی و سنگ‌زایی سنگ‌های دیابازی سازند هرمز، واقع در استان هرمزگان (جنوب ایران)

سازند هرمز یک توالی از سنگ های تبخیری آتشفشانی متغیر در گنبدهای نمکی است که سنگ های آتشفشانی آن اغلب اسیدی و بطور کلی کمتر از یک سوم بازی هستند. در پروتروزوئیک پسین (620-640 میلیون سال پیش)/ نئوپروتروزوئیک کامبرین پیشین، در نتیجه ی کافت شدگی حوزه های کوچک در قسمت شمالی صفحه ی عربستان، در طول بیشتر حوزه ی خلیج فارس و معادل آن در عمان، نمک آرا، ایجاد شده اند. دیاباز معمول ترین سنگ بازی سازند هرمز است. دیابازهای مورد بررسی، در صحرا به صورت برآمدگی های استوک مانند و دایک به شدت دگرسان شده دیده می شوند. این سنگ ها شامل کانی های اولیه ی پلاژیوکلاز، پیروکسن و کمتر الیوین بوده که در حال تجزیه به انواع کانی های ثانویه هستند بافت های اولیه ی دیابازها، پوست ماری، پورفیری و ریزسنگی جریانی هستند. 22 نمونه از دیابازهای سازند هرمز انتخاب شده از 7 گنبد نمکی جنوب ایران، به روش طیف سنجی فلئورسانس پرتو x (xrf) و جرمی پلاسمای جفت شده القایی (icpms) بررسی شدند. این سنگ ها بر نمودارهای زمین شیمیایی، در گستره بازالت های تولئیتی و بازالت های پشته ی میان اقیانوسی (morb) قرار می گیرند. با توجه به مقادیر عناصر اصلی و کمیاب، این دیابازها با تبلور جدایشی، در یک مخزن ماگمایی یا در مسیر رسیدن به سطح زمین قرار گرفته اند. بر اساس الگو و مقادیر عناصر خاکی نادر (ree) این نمونه ها، سنگ مادر ماگمای سازنده ی آنها، درجات متوسطی از ذوب بخشی را تجربه کرده و این دیابازها طی تکامل ماگمایی دچار آلودگی پوسته ای خفیفی شده اند. بر اساس مقدار نسبت های عناصر کمیاب، احتمالاً از یک خاستگاه گوشته ای تهی شده تا انتقالی، از یک ناحیه ی خاستگاه اسپینل پریدوتیت و فاقد گارنت ناشی شده اند. در نتیجه، می توان گفت که دیابازهای سازند هرمز، فراورده کافت شدگی نئوپروتروزوئیک تا کامبرین پیشین بخش شمالی صفحه ی عربستان هستند. آنها ترکیبات شیمیایی مشابه بازالت های تولئیتی آرکئن دارند و همه ویژگی های و یک سنگ سبز را نشان می دهند.