مدل دینداری خردگرا - معنویت گرا

تجربه ی تحول میان جهان نوین و قدیم، گرچه تجربه ی مشترکی است، اما این اشتراک بیشتر اسمی و لفظی است تا محتوایی و مسمایی، چون تجربه ی تحول در دنیای مدرن تفاوت های اساسی با آن در جهان پیشامدرن دارد. این تفاوت به واسطه ی سه ویژگی تحول در جهان مدرن یعنی سرعت تحول، دامنه ی تحول و عمق و ژرفای تحول به نمایش درآمده است.در سپهر مدرن و جهان پیشرفته ی امروزی به تمامی ساحات زندگی، از جمله مهم ترین ساحت آن، یعنی چگونگی دینداری، مشمول تحول بوده است. پیامد تحـول در ساحـت دین همانـا دگرگشت هـا و جابجایی هـا در مدل دینداری می باشد. از این روی در این نوشتار نگاه معطوف به مدل دینداری گردیده است که توانایی عمل و ظرفیت استمرار و حضور در چنین سپهری را داشته باشد. به نظر می رسد این مدل همانا مدل دینداری «خردگرا ـ معنویت گرا» است که اسلام مولد و موید چنان دینداری می باشد. مدل دینداری خردگرا ـ معنویت گرا چون هر مدل دیگری برساخته ی سه بخش و محور کلیدی ذیل است.1 ) اصول توجیهی این مدل؛2 ) خصوصیات اساسی مدل؛3 ) شرایط عمومی مدل.در این نوشتار هر سه محور، به ویژه خصوصیات اساسی، که بدنه ی اصلی این جستار را می سازد، به تفصیل مورد بازکاوی و تحلیل قرار گرفته است. در بخش نخست چهار عامل نامبرده شده که هر کدام به گونه ای ضرورت چنین مدلی از دینداری را در جهان امروزی به نمایش می گذارند.در بخش دوم عقلانیت، حقیقت، نظم پذیری و نظم زایی به عنوان سه خصوصیت اساسی مدل دینداری «خردگرا ـ معنویت گرا» که هر خصوصیت به نوبه ی خود برخواسته از مجموعه ای از عوامل و عناصر هستند، همگی به طور مشروح، تبیین و تحلیل گردیده است. در بخش سوم حدود یازده وضعیت و عامل به عنوان شرایط عمومی این مدل دینداری بازگو شده است. در نهایت نتیجه گرفته می شود که مدل دینداری خردگرا ـ معنویت گرا از توانایی و کارامدی لازم و بالایی در جهان پیشرفته ی امروزی بهره مند است.