رویکرد خردگرایانه به دین و نقش آن در دینداری مطلوب

بدیهی است که عقل و خرد اصلی ترین کارافزار دینداری است. بدین جهت است که در اسلام هیچ چیز به اندازه ی بی خردی و تقلید کور نکوهیده و مذموم نیست.به طور کلی زبان خرد، مطلوبیت و ارزش و جذابیت فراوان دارد. از این رو، قرآن راه برد اساسی دعوت اش را این گونه ترسیم می کند: «اُدْعُ اِلی‏ سَبیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَهِ وَ الْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتی‏ هِیَ احْسَنُ» (نحل، 125). واضح است که حکمت، وعظ، جدال منطقی و آرام، همه وهمه، از ویژگی ها و امتیازات زبان عقل و خردند.از نظر اسلام شناخت کلیات اصول دین از وظایف عقل انسان است. وحی نیز به حکم عقل حجت است، و به طور کلی هر ادعای دینی باید به دلیل یا دلایل عقلی مقتضی مورد حمایت قرار گیرد، زیرا که دین به تعبیر قرآن کریم خود برهان است (نسا ، 174).در بینش دینی، عقل رقیب وحی نیست، خرد نیز رسالت پیامبرانه دارد. کتاب و حکمت عدل همدیگرند، وحی و عقل دو منبع برای دریافت دین اند.در رویکرد خردگرایانه به دین، میان دین و سایر غرایز فطری و طبیعی بشر تعارضی وجود ندارد، بلکه دین در حقیقت تعدیل کننده ی غرایز و اصلاح گر آن به شمار می آید.