طبقه بندی مراکز بهداشتی-درمانی شهری خرم آباد بر اساس وضعیت اقتصادی-اجتماعی خانوارهای تحت پوشش با استفاده از تحلیل عاملی و خوشه ای

مقدمه: در بسیاری از پژوهش های علوم پزشکی، محققین از مراکز یا پایگاه های سلامت به عنوان چارچوب نمونه گیری طبقه ای استفاده می کنند. از آنجا که متغیرهای اقتصادی-اجتماعی نقش عمده ای بر پیامدهای حوزه سلامت دارند. ؛ لذا در این مطالعه سعی شده تا مراکز یا پایگاه های سلامت شهر خرم آباد از نظر وضعیت اقتصادی-اجتماعی خانوارهای تحت پوشش با استفاده از تحلیل عاملی و خوشه ای طبقه بندی شوند.مواد و روش ها: در این مطالعه مقطعی، جامعه آماری کلیه حوزه های شهری خرم آباد بر اساس سرشماری نفوس و مسکن مرکز آمار ایران بوده است. ابتدا نقشه های پراکنش حوزه های شهری با مراکز/پایگاه های سلامت تطبیق داده شد. سپس شاخص های اقتصادی-اجتماعی حوزه ها در 7 حیطه محاسبه و برای کاهش بُعد از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. سرانجام توسط تحلیل خوشه ای k-means و نرم افزار26  spss، مراکز/پایگاه های مشابه از نظر امتیازات عاملی، به خوشه های همگن اختصاص یافت و با استفاده از نرم افزار arc gis بر روی نقشه شهر قرار گرفت.یافته ها: سه عامل شناسایی شده در تحلیل عاملی، 73.3 % واریانس شاخص های اقتصادی-اجتماعی خانوارها را تبیین می کردند. بر اساس تحلیل خوشه ای، 11 پایگاه سلامت در خوشه یک (سطح تحصیلات کمتر، منازل دارای امکانات رفاهی ضعیف تر و نرخ بی همسری و طلاق بالاتر)، 16 پایگاه در خوشه دو (نرخ اشتغال به تحصیل بیشتر، نرخ پایین تر ازدواج زنان، نرخ بیکاری کمتر و سکونت بیشتر در منازل آپارتمانی) و 10 پایگاه در خوشه سه (فارغ التحصیلان دانشگاهی بیشتر، مشاغل پر درآمدتر و منازل دارای امکانات رفاهی بهتر) قرار گرفتند.بحث و نتیجه گیری: نتایج این مطالعه می تواند در تحقیقات سلامت به عنوان مبنائی برای انجام نمونه گیری طبقه ای در محدوده شهری خرم آباد استفاده گردد. درضمن توصیه می شود مسوولان برنامه ریزی موثرتری را جهت محرومیت زدایی از مناطق غیربرخوردار موجود در خوشه یک انجام دهند.

stratification of urban health centers of khorramabad based on socioeconomic status of households using factor analysis and cluster analysis

background: in numerous studies in the field of medical sciences, researchers use health centers as a frame for stratified sampling. since socioeconomic variables play a major role in health outcomes, the present study aimed to classify urban health centers of khorramabad in terms of the socioeconomic status of households using factor and cluster analysis.materials and methods: in this cross-sectional study, the statistical population included all urban areas of khorramabad based on the population and housing census conducted by the statistical center of iran. firstly, the scatter maps of urban areas and health centers were adopted together. thereafter, socioeconomic indexes of urban areas were calculated in seven fields, and exploratory factor analysis was used to reduce dimensions. finally, the similar health centers in terms of factor scores were allocated to the same clusters by k-means cluster analysis using spss software (version 26) and were displayed on city maps using arc gis software.results: three factors identified in factor analysis explained about 73.3% of the total variance of socioeconomic indexes. based on cluster analysis, 11 health centers were located in cluster 1 (related to lower educational attainment, poorer housing amenities, and higher rate of homelessness and divorce), 16 centers were located in cluster 2 (related to higher studying persons rate, lower marriage rate in women, lower unemployment rate, and higher residence in apartment flats) and 10 health centers were located in cluster 3 (related to higher academic graduates, more profitable jobs, and better housing amenities).conclusion: the results of this research can be used in health studies in urban areas of khorramabad as a basis for performing stratified sampling. furthermore, it is recommended that authorities adopt more effective planning to improve deprived areas in cluster one.